Het terrein van de Onstaborg in Sauwerd is goed zichtbaar op de satellietfoto. De gracht rondom de borgstee is in 2022 gereconstrueerd (nog niet zichtbaar op deze foto). Oorspronkelijk was de gracht wel 10 tot 15 meter breed. Het borgterrein was 80 bij 100 meter groot met een bebouwd oppervlak van 40 bij 70 meter, blijkt uit archeologisch onderzoek. De Onstaborg was een machtige vesting.

De strijd tussen hoofdelingen in de Ommelanden en de stad Groningen leidde ook rondom Sauwerd tot geweld. De Onstaborg werd in 1399 door de stad Groningen ingenomen. Hoofdeling Abeke Onsta werd meegevoerd naar Groningen en bleef zes jaren opgesloten in de Boteringepoort. Ruim een eeuw later stonden de troepen van de stad opnieuw voor de Onstaborg. De burcht liep daarbij opnieuw zware schade op. Eylco Onsta klaagt daarover in een brief aan de graaf van Oost-Friesland waarin hij spreekt over de schade aan “dat huis tho Sawerd” met de “4 goede stijnhuizen” (1). Vermoedelijk was er een sprake van een steenhuis als hoofdburcht en een voorburcht bestaande uit enkele steenhuizen. Dat patroon is bekend van het huis te Farmsum of de Schierstins.

De familie Onsta behoorde tot de oudste en voornaamste families van de Ommelanden. Al in de 14e eeuw komen we Onsta’s tegen als hoofdeling van Sauwerd.

Toen de militaire betekenis van de steenhuizen afnam volgde in de 17e eeuw de herbouw van Onsta als borg. De onderstaande afbeelding is gemaakt door Andries Schoemaker (1725) en toont een opmerkelijk overeenkomst met de Menkemaborg. De borg is afgebroken in de 18e eeuw. Vanaf de wierde is het borgterrein van de Onstaborg goed te herkennen als een bollend terrein.

• (1) Formsma, De Ommelander Borgen & Steenhuizen
• Meer over de Onstaborg