(Tekening van Beckering, 1781)
Het borgterrein ligt er prachtig bij met zijn bomenrijen en dubbele gracht, maar van de eens zo imposante borg Ewsum is niets meer over dan een vestingtoren (zie foto) en een schathoes. De tuinen zijn gerestaureerd met behulp van historische tekeningen en kaarten.
De familie Ewsum te Middelstum was in de 15e eeuw één van de rijkste families in de Ommelanden. De van Ewsums bezaten meerdere steenhuizen. Naast Ewsum hadden ze Nienoord (Leek), Mensinge (Roden) en Rasquert.
Onno van Ewsum liet de vestingtoren bouwen (1472). In strijd met de afspraken met de stad Groningen liet hij muren zessteens dik uitvoeren in plaats van driesteens. De stad eiste afbraak maar dat wilde Onno niet; wel liet hij daarna de rest van de toren driesteens uitvoeren.
Het archief van de van Ewsums is bewaard gebleven en daardoor weten we van deze familie meer. Van Onno van Ewsum weten we dat hij in 1450 naar Rome reisde en vervolgens naar het Heilige Land. Een overval door Saracenen kostte zijn reisgenoot Albert Jarges het leven en Onno van Ewsum raakte in gevangenschap. Hij moest zich laten vrijkopen. Na deze reis verbleef Onno ook geruime tijd aan het hof van de Franse koning Karel VII. Misschien heeft hij kennisgemaakt met Filips de Goede, de hertog van Bourgondië. We weten in ieder geval dat hij sympathie koesterde voor de Bourgondiërs. Een sympathie die tot wantrouwen leidde bij de stad Groningen, tegenstander van de groeiende Bourgondische invloed.
Van Onno wordt ook verhaald dat hij deel uitmaakte van de Aduarder Kring waar over politiek, religie en literatuur werd gesproken. Het klooster Aduard was het centrum van de humanistische beweging in het Noorden. Een vroom en geleerd man dus.
Families die later op Ewsum hebben gewoond zijn Coenders, Lewe en Alberda.
In 1863 werd de borg afgebroken. Enkele wapenschilden kwamen in Ekenstein terecht en veel voorwerpen werden opgenomen in de collectie van het Groninger Museum. In de Sint Hippolytuskerk staat nog de herenbank van de bewoners van de borg Ewsum.
Het terrein is eigendom van Staatsbosbeheer. De Stichting Borgterrein Ewsum is overgenomen door Het Groninger Landschap. Het Groninger Landschap zet zich in voor natuurbehoud en het instandhouden van cultuurhistorisch erfgoed. In het schathuis is een theeschenkerij.