De strijders van Den Andel

Schilderingen van een gevechtsscone in de kerk van Den Andel

Twee strijders in de kerk van Den Andel, de schildering wordt gedateerd in de eerste helft van de 14e eeuw. Geen afbeelding die je in een kerk zou verwachten. Ook in Westerwijtwerd en Woldendorp treffen we in de kerk strijders op schilderingen aan. Daar zijn ze te voet, infanteristen dus. Friese edelen (nobiles) die deelnamen aan een kruistocht in de laat 12e of vroeg 13e eeuw vervoerden zich per schip en vochten te voet. Maar het ridderlijk ideaal dat tijdens de kruistochten wijd verbreid raakte, was toch wel een ridder die te paard het gevecht aan ging.

Zien we hier een toernooi? Door de kruistochten kwamen de hoofdelingen in aanraking met de hoofse cultuur. In de hoofse cultuur liet een ridder zijn krijgshaftigheid zien tijdens toernooien. De hoofse cultuur impliceerde ook gecultiveerd, hoffelijk gedrag. Tijdgenoten hadden zo hun twijfels over de omgangsvormen en ontwikkeling van de hoofdelingen, dus of de hoofse cultuur ingang heeft gevonden in de Ommelanden is nog maar de vraag . Toch had het ridderlijk ideaal een grote aantrekkingskracht. Dat blijkt ook uit het streven van rijke Groningse kooplieden om door huwelijk familiebanden aan te gaan met de hoofdelingen.

De afbeelding kan ook een illustratie zijn van de vete samenleving. In de 14e eeuw vormde zich de groep hoofdelingen die gesteund door verwanten en bondgenoten vanuit een steenhuis of borg macht uitoefenden over het omliggende gebied. Clans van hoofdelingen kwamen met elkaar in conflict, een vete maatschappij ontstond. Is de afbeelding daarvan een illustratie?

Of zien we hier een tweekamp? De tweekamp kwam in het Middeleeuws rechtssysteem voor als middel om een schuldige aan te wijzen. God zou immers niet toestaan dat een onschuldige zou verliezen. Als hier een tweekamp wordt afgebeeld, dan gaat het hier om een strijd tussen goed en kwaad. Een dergelijke afbeelding past natuurlijk wel heel goed in een kerk!

interieur kern Den Andel