Het Groninger Borgenpad komt dwars door het historische hart van Appingedam met zijn smalle straatjes en nauwe steegjes. En langs de hangende keukens en de eeuwenoude Nicolaikerk. Naar een borg is het vergeefs zoeken, maar resten van een steenhuis treffen we wel aan.
Twee steden
Het Groninger land kende in de Middeleeuwen twee steden, Groningen en Appingedam. De laatstgenoemde ontstond langs de Delf, een gegraven waterloop met een verbinding naar zee. Vroeger heette het Damme en de inwoners heten nog steeds Damsters. Vermoedelijk ontstond de naam Appingedam doordat twee gehuchten, Damme en Appinga, met elkaar vergroeiden.
In Damme kruisten riviertjes en wegen elkaar. Dat bleek een ideale plek voor overslag van goederen. Daarom was het ook een aantrekkelijke vestigingsplaats voor kooplieden en ambachtslieden. Ze dreven handel met Duitsland en Scandinavië o.a. in kaas, boter, spek en zout.
Steenhuizen
Door de handel floreerde Damme. Als gevolg daarvan verrezen steenhuizen, waaronder twee steenhuizen aan weerszijden van de 13e eeuwse Nicolaikerk. Beide steenhuizen waren eigendom van de familie Snelgersma. In 1400 verwoestte de stad Groningen beide steenhuizen. Dat illustreert de ambitie van de stad Groningen om korte metten te maken met eventuele concurrenten.
Later werd Oost Snelgersma herbouwd, maar in 1738 weer gesloopt. Even buiten Appingedam lag het steenhuis Dijkhuizen, dat in 1501 door de stad Groningen werd verwoest. Nu staat er een boerderij met die naam.
Snelgersma Snelgersma op de Coenderskaart door Willem en Frederik Coenders van Helpen (1678)
In Museum Appingedam staat een maquette van een steenhuis, nu Dijkstraat 30. De maquette toont de ingang van het steenhuis op de eerste verdieping. En we zien een trap die bij nood kan worden opgehaald. De beschrijving van het onderzoek van dit steenhuis is te vinden bij Verhalen van Groningen. Voor algemene informatie over steenhuizen, zie steenhuizen en borgen.
De maquette van het steenhuis en de foto waarop de ingang van het steenhuis is te zien, nu een deel van het Museum Appingedam.
Stadsrechten
Een belangrijk document voor de Damsters was de Buurbrief van 1327. Daarin werden de rechten en privileges bevestigd door de de afgevaardigden van de Friese gewesten bij de Opstalboom. Op basis van dit document bezat Appingedam stadsrechten. Dat wil zeggen het recht op eigen bestuur en rechtspraak.
Neergang
De uitmoording van Appingedam in 1515 door troepen van hertog Georg van Saksen was een dieptepunt. Daarbij vielen ruim 1000 doden. Ook In de tweede helft van de 16e eeuw was er veel strijd in de Ommelanden. Daaronder leed ook Appingedam. Door het oorlogsgeweld zijn veel documenten, bijvoorbeeld over de gilden in Appingedam, verloren gegaan.
Een wandeling door het historisch centrum is zeker de moeite waard.